Diş taşı, tıbbi literatürde tartar ya da kalkül olarak da bilinen, diş yüzeyinde oluşan sertleşmiş plak tabakasıdır. Bu oluşum, ağız hijyeninin yeterli sağlanmaması sonucu ağızdaki bakterilerin, gıda artıklarının ve tükürükte bulunan minerallerin etkileşime girmesiyle ortaya çıkar. Diş taşı, yalnızca estetik açıdan değil, ağız ve diş sağlığı açısından da ciddi riskler doğurur.
Diş Taşı Nasıl Oluşur?
Diş taşı oluşumu şu şekilde ilerler:
Diş plağı ağızda sürekli oluşan, renksiz ve yapışkan bir bakteri tabakasıdır.
Plak, özellikle şekerli ve nişastalı gıdaların tüketiminden sonra hızla birikir.
Bu plak, zamanında fırçalanmaz ve diş ipiyle temizlenmezse, 24-72 saat içinde sertleşmeye başlar.
Tükürükteki fosfat, kalsiyum ve diğer minerallerle birleşen plak, zamanla diş taşı haline gelir
Diş Taşı Neden Oluşur? En Yaygın Sebepler
1. Yetersiz Ağız Hijyeni
En önemli neden, düzenli ve doğru diş fırçalama alışkanlığının olmamasıdır. Özellikle diş aralarında, diş etine yakın bölgelerde yeterince temizlik yapılmadığında plak birikimi kaçınılmazdır.
2. Diş İpi ve Ağız Gargarasının İhmal Edilmesi
Sadece diş fırçalamak yeterli değildir. Diş ipi kullanmamak, diş aralarında kalan plakların zamanla taşlaşmasına neden olur. Aynı şekilde antibakteriyel ağız gargaraları da plak oluşumunu engelleyici etkiye sahiptir.
3. Sigara ve Tütün Ürünleri Kullanımı
Sigara içen bireylerde diş taşı oluşumu çok daha hızlı gerçekleşir. Nikotin, tükürükteki koruyucu enzimleri etkisiz hale getirir ve bakteri birikimini artırır.
4. Ağız Kuruluğu (Xerostomia)
Tükürük, ağız içi dengede önemli bir rol oynar. Tükürüğün yetersiz olması durumunda ağızda bulunan bakteriler ve plak temizlenemez. Bu da diş taşı oluşumuna zemin hazırlar.
5. Düzensiz Beslenme ve Şekerli Gıdalar
Sürekli olarak şekerli atıştırmalıklar, asitli içecekler ve işlenmiş gıdalar tüketmek, plak oluşumunu hızlandırır. Aynı zamanda bu gıdalar diş minesine zarar vererek plakların dişe daha iyi tutunmasına neden olur.
6. Genetik Faktörler
Bazı bireylerin tükürük yapısı, diş taşı oluşumuna daha yatkındır. Bu kişilerde düzenli temizlik yapılsa dahi, taş oluşumu hızla tekrar edebilir.
7. Ortodontik Tedaviler
Braket ya da diş telleri kullanan bireylerde temizlik daha zor hale gelir. Bu da plak birikimini artırır ve zamanla diş taşı oluşumuna neden olur.
Diş Taşı Nerelerde Oluşur?
Diş taşı, en sık şu bölgelerde gözlemlenir:
Alt ön kesici dişlerin arka yüzeyleri
Üst arka azı dişlerinin yan yüzeyleri
Diş etine yakın bölgeler
Diş araları
Bu bölgeler tükürük bezlerine yakın olduğundan, tükürükteki mineraller burada daha fazla birikir ve taşlaşma daha çabuk olur.
Diş Taşının Belirtileri Nelerdir?
Diş taşı çoğu zaman gözle fark edilebilir.
İşte dikkat edilmesi gereken başlıca belirtiler:
Diş yüzeyinde sarı veya kahverengi sert tabakalar
Sürekli ağız kokusu
Diş eti kanaması
Diş etlerinde çekilme
Dişlerin arasına giren yabancı cisim hissi
Diş hassasiyeti
Diş Taşının Zararları
Diş taşı yalnızca estetik değil, sağlık açısından da ciddi sorunlara yol açabilir:
Diş eti iltihabı (gingivitis)
Periodontitis gibi ileri seviye diş eti hastalıkları
Diş kaybı
Ağız kokusu (halitozis)
Dişlerde sararma ve lekelenme
Diş eti çekilmesi ile birlikte kemik kaybı
Diş Taşı Nasıl Temizlenir?
Diş taşı, evde yapılan müdahalelerle temizlenemez. Profesyonel bir diş hekimi tarafından yapılması gereken uygulamalarla ortadan kaldırılır:
1. Diş Taşı Temizliği (Detartraj)
Ultrasonik cihazlarla, diş yüzeyinde biriken taşlar temizlenir. Bu işlem diş minesine zarar vermez.
2. Polisaj (Diş Parlatma)
Diş taşı temizliği sonrasında yapılan parlatma işlemi ile diş yüzeyi pürüzsüz hale getirilir. Bu, plak birikimini geciktirir.
3. Flor Uygulaması
Bazı durumlarda hekim, diş minesini güçlendirmek için flor jeli uygulayabilir.
Diş Taşı Oluşumu Nasıl Önlenir?
1. Düzenli Ağız Bakımı
Günde en az 2 kez diş fırçalamak
Her gün diş ipi kullanmak
Ağız gargaralarıyla desteklemek
2. Sağlıklı Beslenme
Şekerli ve nişastalı gıdalardan uzak durmak
Lifli besinler ve bol su tüketmek
Dengeli mineral alımına dikkat etmek
3. Sigaranın Bırakılması
Tütün ürünlerinden uzak durmak, hem diş sağlığını hem de genel sağlığı olumlu etkiler.
4. Düzenli Diş Hekimi Kontrolleri
Yılda en az 2 kez diş hekimi ziyaretleri, oluşan diş taşlarının erken safhada temizlenmesini sağlar.
Evde Diş Taşı Temizliği Yapılabilir mi?
Evde doğal yöntemlerle diş taşı temizliği mümkün değildir. Ancak bazı alışkanlıklar diş taşı oluşumunu yavaşlatabilir:
Karbonat ile haftada 1 fırçalama (aşırıya kaçılmamalıdır)
Elma sirkesi veya hindistan cevizi yağı ile gargara
Diş taşına karşı özel geliştirilmiş diş macunları kullanmak
Unutulmamalıdır ki bu yöntemler yalnızca destekleyicidir. Diş taşı bir kez oluştuktan sonra mutlaka profesyonel temizlik gerekir.
Çocuklarda Diş Taşı Olur mu?
Evet, özellikle düzenli diş fırçalama alışkanlığı edinmemiş çocuklarda da diş taşı oluşabilir. Süt dişleri dahil olmak üzere tüm dişlerde plak birikimi ve taş oluşumu riski vardır. Çocuklarda erken yaşta hijyen eğitimi verilmesi bu riski azaltır.
Hamilelikte Diş Taşı Oluşumu
Gebelik hormonları, diş etlerini daha hassas hale getirir. Bu nedenle hamilelik sürecinde diş taşı oluşumu daha sık gözlemlenir. Gebelerin düzenli diş hekimi kontrolü yaptırmaları, doğum sonrası oluşabilecek diş eti hastalıklarının önüne geçer.
Diş Taşı Temizliği Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
İlk 24 saat renkli yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır.
Diş etlerinde hafif kanama ya da hassasiyet normaldir.
Ağız bakımı ihmal edilmemelidir, zira diş taşı yeniden oluşabilir.
Sigara ve kahve tüketimi sınırlandırılmalıdır.
Diş taşı, ihmal edildiğinde ciddi ağız ve diş sağlığı sorunlarına yol açan önemli bir problemdir. Erken dönemde alınacak önlemler ve düzenli diş hekimi kontrolleri ile bu sorun tamamen önlenebilir. Günde sadece birkaç dakikanızı ayırarak hem estetik hem de sağlıklı bir ağız yapısına kavuşmanız mümkündür. Sağlıklı dişler, kaliteli bir yaşamın temelidir.
